در سال های اخیر، نام فستینگ یا روزه داری متناوب به یکی از پرتکرارترین واژه‌ها در دنیای تغذیه و سبک زندگی سالم تبدیل شده است. شاید تا چند سال پیش کمتر کسی به این روش ساده و قدیمی توجه می‌کرد؛ اما امروز، به لطف قدرت رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، رژیم فستینگ به یک ترند جهانی تبدیل شده است. ویدئوهای انگیزشی، تجربه‌های افراد مشهور و توصیه‌های متخصصان باعث شده‌اند مردم آن را امتحان کنند و بسیاری، آن را به عنوان روشی موقت برای کاهش وزن انتخاب میکنند.
اما سؤال اصلی این است که فستینگ واقعاً چگونه عمل میکند و آیا تمام مزایای تبلیغ شده واقعیت دارند یا فقط نتیجه‌ی کمبود کالری است؟
مکانیسم رژیم فستینگ در لاغری
رژیم فستینگ یک الگوی زمانی خوردن است؛ یعنی شما در طول روز یا هفته، زمان‌های مشخصی برای خوردن غذا و زمان هایی برای نخوردن غذا دارید. برخی افراد روش 16/8 را انتخاب میکنند؛ یعنی ۱۶ ساعت روزه داری و ۸ ساعت مجاز برای خوردن غذا و یا هر چیز دیگری هستند. برخی دیگر روش 5:2 را دنبال میکنند، که دو روز در هفته کالری بسیار کم دریافت میکنند و پنج روز دیگر به شکل معمول غذا میخورند.
در ساعات روزه‌داری، لازم نیست کاملاً از خوردن هر چیز پرهیز کنیم. تاثیر نوشیدن آب در لاغری بر کسی پوشیده نیست؛ بنابراین، نوشیدن آب، چای بدون شکر، قهوه تلخ و دمنوش های بدون کالری معمولاً مجاز است و باعث حفظ هیدراتاسیون بدن، کاهش احساس گرسنگی و ادامه روند کاهش کالری می‌شود، بدون اینکه تأثیر فستینگ دچار مشکل شود. به این ترتیب، افراد می‌توانند با رعایت محدودیت زمانی، همچنان انرژی داشته باشند و فشار روانی ناشی از گرسنگی طولانی کاهش پیدا کند.
از نظر علمی، وقتی شما برای مدت طولانی غذا نمی‌خورید، سطح انسولین بدن کاهش می‌یابد و بدن به ذخایر چربی خود وصل می‌شود. این روند ممکن است باعث کاهش وزن و چربی‌سوزی شود. با این حال، مطالعات نشان می‌دهند که کاهش وزن بیشتر به دلیل کاهش کالری کلی مصرفی است تا اثر ویژه ای که صرفاً به فستینگ مربوط باشد. به عبارت دیگر، اگر کسی به همان میزان کالری را در طول روز مصرف کند، چه در فستینگ و چه در رژیم متعادل، نتیجه کاهش وزن مشابهی خواهد گرفت.
مزایای فستینگ، کاهش وزن سریع؛ مزیت یا توهم موقتی
یکی از جذاب‌ترین ویژگی های رژیم فستینگ، کاهش وزن سریع است. بسیاری افراد در هفته های ابتدایی کاهش وزن قابل توجهی را تجربه میکنند که معمولاً انگیزه ی ادامه‌ی رژیم را برای انها ایجاد میکند.
این کاهش وزن، ناشی از کمبود کالری است. وقتی شما مدت طولانی غذا نمی‌خورید، ناخودآگاه کالری کمتری دریافت می‌کنید و بدن مجبور می‌شود از ذخایر انرژی استفاده کند. نکته مهم این است که رژیم‌های متعادل و پایدار هم همین اثر را دارند، اما بدون محدودیت شدید، استرس و فشار روانی ناشی از گرسنگی طولانی‌مدت. بنابراین کاهش وزن سریع فستینگ ممکن است در ابتدا جذاب باشد، اما به طور کلی یک فرایند موقت است که در طول زمان ممکن است موجب کاهش انگیزه شما شود.
عوارض رژیم فستینگ، روی تاریک کاهش وزن سریع
اگرچه رژیم فستینگ برای بسیاری افراد مفید به نظر می‌رسد، اما دکتر ریسمانچیان، متخصص تغذیه در اصفهان، نظر دیگری دارند و معتقدند که رژیم فستینگ طولانی‌مدت یا نادرست انجام دادن آن میتواند عوارض داشته باشد:
- تأثیر بر متابولیسم و عضله سوزی: اگر پروتئین کافی و تمرینات مقاومتی رعایت نشود، بدن ممکن است به جای چربی، عضله بسوزاند. این موضوع به ویژه برای افرادی که ورزش میکنند اهمیت دارد.
- مشکلات گوارشی و هورمونی: گرسنگی طولانی میتواند باعث سردرد، مشکلات گوارشی و اختلالات هورمونی شود.
- آسیب‌های روانی: گرسنگی طولانی‌مدت ممکن است استرس، اضطراب و کاهش تمرکز ایجاد کند.
- اختلالات تغذیه‌ای: برخی افراد پس از دوره‌های فستینگ دچار پرخوری می‌شوند یا رابطه ناسالمی با غذا پیدا میکنند و باعث می شود روند افزایش وزن سریع را در پیش بگیرند و حتی ممکن است وزن انها حتی بیشتر از موقع شروع رژیم غذایی شود.
چالش های رژیم فستینگ
پیروی از فستینگ در طولانی مدت بسیار سخت و دشوار است. محدودیت های زمانی، احساس گرسنگی شدید و تداخل با وعده های غذایی خانوادگی یا اجتماعی، رعایت رژیم را دشوار میکند. افرادی که سبک زندگی شلوغ و برنامه کاری منظم دارند، ممکن است در تطبیق با فستینگ مشکل داشته باشند. حتی افرادی که سفرهای کاری دارند یا برنامه‌های اجتماعی زیادی دارند، معمولاً نمی‌توانند به راحتی ساعات غذایی خود را با رژیم فستینگ هماهنگ کنند.
مقایسه فستینگ با رژیم‌های متعادل و پایدار
کاهش وزن به دلیل کاهش کالری ورودی صورت میگیرد ولی رژیم فستینگ هم در آن بی تاثیر نیست. اما محدودیت شدید زمانی و گرسنگی طولانی ممکن است باعث شود مواد مغذی کافی دریافت نشود و تنوع غذایی کاهش یابد. در مقابل، رژیم متعادل و پایدار به شما امکان کاهش وزن با حفظ عضله و مصرف تمام مواد مغذی را می‌دهد، بدون اینکه فشار روانی یا محدودیت شدید تجربه کنید.
مزیت اصلی رژیم‌های متعادل این است که می‌توانند برای سال‌ها پایدار بمانند، در حالی که فستینگ بیشتر به عنوان یک راهکار کوتاه‌مدت استفاده می‌شود. برای داشتن یک رژیم متعادل و کاربردی، با کمترین ریسک، مشورت با دکترهای متخصصی مانند دکتر ریسمانچیان، دکتر رژیم لاغری در اصفهان، میتواند بسیار کمک کننده و امن باشد.
چه کسانی نباید فستینگ را امتحان کنند؟
فستینگ برای همه مناسب نیست. پاسخ بدن افراد به آن بسته به متابولیسم، سبک زندگی و شرایط سلامتی متفاوت است. برخی افراد ممکن است با این روش دچار مشکلات بسیار جدی شوند.
افرادی که باید از رژیم فستینگ پرهیز کنند:
- خانم‌های باردار یا شیرده
- افرادی با مشکلات هورمونی
- مبتلایان به دیابت یا اختلالات قندی
- کسانی که سابقه اختلالات تغذیه‌ای دارند
برای این افراد، رژیم متعادل و زیر نظر دکتر تغذیه در اصفهان بهترین راه برای کاهش وزن پایدار است و محدودیت در ساعات و یا گرسنگی طولانی مدت آسیب بسیاری به انها وارد می نماید.
جمع بندی
در نهایت، فستینگ میتواند برای برخی افراد ابزاری موقت برای کاهش وزن باشد، اما محدودیت‌های زمانی و اثرات جانبی آن نشان می‌دهد که این روش مناسب همه نیست. کاهش وزن واقعی بیشتر ناشی از کنترل کالری است تا یک مکانیسم ویژه فستینگ، و رژیم‌های متعادل و پایدار همچنان امن‌ترین و علمی‌ترین مسیر برای حفظ سلامت جسم و روان محسوب می‌شوند. تصمیم‌گیری درباره استفاده از فستینگ باید با توجه به شرایط فردی و مشورت با متخصص تغذیه صورت گیرد تا کاهش وزن هم مؤثر و هم ایمن باشد.